Zakir müəllim

                          “Azərbaycan  tarixi”  aylığı

    Müasir müstəqil  AZƏRBAYCAN Respublikası—

            Heydar  Əliyevin   şah   əsəridir

Heydar Əlirza oğlu  Əliyev (10 may 1923-cü il- 12 dekabr 2003 –cü il)

Dünya tarixinin dahi dövlət və siyasi xadimi,Azərbaycanın böyük siyasi

v ə  dövlət xadimi ,Azərbaycan xalqının qurtuluş mübarizəsinin(1990—

1995) qalibi,Yeni Azərbaycan Partiyasının (1992) banisi,müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu və Azərbaycan Respublikasının

Prezidenti(1993-2003).

    Heydar Əliyev sovet qoşunlarının 1990-cıilin 20 yanvarında Bakıda

törətdiyiqanlı qırğınla əlaqədar ertəsi gün – yanvarın 21-də  Sovet rejimi-

nin təqiblərinə və səhhətinin ağırlığına baxmayaraq ,Azərbaycanın Moskva-

dakı nümayəndəliyinə gələrək cəsarətli çıxış etdi .O,bəyanatında Azərbaycan

xalqına qarşı silah işlədilməsini qətiyyətlə pislədi,Azərbaycan xalqının

Qurtuluş mübarizəsinin önünə keçdi.

     Heydar Əliyev doğma xalqının milli-siyasi fəlakət burulğanından xilas

etmək üçün 1990-cı ilin iyulunda Azərbaycana qayıtmış, ilkəvvəl Bakıda.

sonra isə Naxçıvanda  Qurtuluş mübarizəsini davam etdirdi,həmin ildə də

Azərbaycan Ali Sovetinə deputat seçildi.1992-ci ildəYeni Azərbaycan

Partiyasnın Naxşıvan şəhərində keçirilən təsis üurultayında partiyanın

sədri seçildi

      Heydar Əliyevin siyasi fəaliyyətinin Naxçıvan dövrü, xüsusilə onun

Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri vəzifəsində  çalışdı-

Ğı illər(1991-1993) muxtar respublikanın siyasi,sosial-iqtisadi,mədəni

Inkişafının çətin dövrüdür.H.Əliyev birinci növbədə Naxçıvanı Erməni-

stanın silahlı təcavüzü və işğalı təhlükəsindən xilas etdi.Bu illərdə H.Əli-

yevin təşəbbüsü ilə muxtar resspublikanın Ali Məclisi onun adından

“sovet sosialist” sözlərinin çıxarılması, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti-

dövlət bayrağı kimi qəbul olunması haqqında qərarlar qəbul etdi.Blokada

şəraitində olan muxtar respublikanın iqtisadi problemlərinin həllinə ciddi

diqqət yetirirdi.

      Xalqın müstəqilliyi uğrunda dönmədən mübarizə apran Heydar Əliyev

Azərbaycan Ali Sovetinin 1991-ci il 7mart tarixli sesiyasında SSRİ rəhbərliyinin müttəfiq respublikaları guya yeni ittifaq yaratmağa çağıran təklifə qarşı çıxdı, bununla bağlı referendumda iştirak edib –etməmək

məsələsində qətiyyətli mövqeyini belə ifadə etmişdir:”Mən yeni ittifaqa

daxil olmağın və bunun üçün referendum keçirməyin heç bir şərt qoymadan

əleyhinəyəm,Azərbaycan Respublikası iqtisadi və siyasi müstıqillik yolu ilə

getməli, tam istiqlaliyyət uğrunda mübarizə aparmalıdır.”Heydar Əliyevin

rəhbərliyi altında Naxçıvan Muxtar Respublikasında referendum baykot edildi,rus sovet qoşun hissələri buradan çıxarıldı,20 Yanvar faciəsinə hüquqi

siyasi qiymət verildi,Naxşıvan müstəqillik və milli dövlət quruculuğu

 nümunələri göstərərək xalqn inamını sarsıtmağa qoymamış,ümidlərini sındırmamışdır.

      Heydar Əliyev Naxçıvanda fəaliyyət göstərdiyi müddətdə bütün Azərbaycan xalqı və Vətəni üçün taleyüklü məsələlərdə daim qətiyyətlilik

nümayiş etdirmişdir.:Kommunist Partiyasının Naxçıvanda fəaliyyət göstərən

bütün strukturları ləğv edilmiş,AzərbaycanSSR Ali Sovetinin 1991-ci il 29

avqust tarixli sesiyasının qərarına əsasən AZərbaycanda həmin il sentyabrın

8-nə təyin edilmiş prezident seçkilərinin Naxçıvan Muxtar Respublikası

ərazisində keşirilməsinin dayandırılması(Naxçıvan Muxtar Respublikası

Ali Məclisinin 1991-ci il 4 sentyabr qərarı) haqqında qərar çıxarılmışdır.

       1993-cw ilin may-iyununda respublikada hakimiyyət böhranı, hərc-mərc

lik son həddə çatdıqda,ölkə vətəndaş müharibəsi vəmüstəqilliyinin itirilməsi təhlükəsi qarşısında qaldıqda,Azərbaycan xalqı Heydar Əliyevi hakimiyyətə

gətiriməsi tələbi ilə ayağa qalxdı.Bu,milli hərkata çevrildi və nəticədə Azər-

baycanın o zamankı dövlət başçıları onu rəsmən Bakıya dəvət etməyə məc-

bur oldular.Heydar Əliyev 1993-cü ilin iyunun 15-də Azərbaycan Ali Məc-

lisinin sədri seçildi.Həmin gün Azərbaycan xalüının tarixinə Qurtuluş günü kimi

daxil oldu. Heydar Əliyevin başçılıq etdiyi Qurtuluş mqbarizəsi başa çatdı.Bunun-

la Heydar ƏliyevinAzərbaycana rəhbərliyinin ikinci dövrü başlandı.Azərbaycan

dövlətşiliyinin məhv edilməsi,vətəndaş müharibəsi və ölkənin parçalanması təh-

lükəsi aradan qalxdı. İyunun24-dən isə Heydar Əliyev Milli Məclisinin qərarı ilə

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini həyata keçirməyə başladi.

        1993-cü il  oktyabrın 3-də ümumxalq səsverməsi nəticəsində səs çoxluğu ilə

Azərbaycan Respublikası Prezidenti seçildi.Oktyabrın 10-da andiçmə mərasimində

H,Əliyev xalqa müraciət edərək dedi: “Belə bir yüksək və məsuliyyətli vəzifəni üzərimə götürərkən,birinci növbədə,Azərbaycan xalqının zəkasına,müdrikliyinə,

qüdrətinə güvənirəm,arxalanıram.Azərbaycan xalqının mənə verdiyi ümidlər məni bu vəzifəni üzərimə  götürməyə məcbur edib.Əmin etmək istəyirəm ki,bu ümidləri

doğrultmaq üçün əlimdən gələni əsirgəməyəcəyəm.”

        Heydar Əliyevin Azərbaycan rəhbərliyinə qayıdışı ilə ölkənin daxili ictimai-siyasi,sosial-iütisadi,eimi-mədəni həyatında,beynəlxalq əlaqələrində dönüş yarandı ,elmi əsaslara əsalanan müstəqil dövlət quruculuğu başlandı.Azərbaycan

dövlətçiliyinin varlığı üçün böyük təhlükə olan 1994-cü il oktyabr və 1995-ci il

mart dövlət çevrilişləri cəhdlərinin qarşısı alındı.Dövlət müstəqilliyi qorunub saxlanəldı.H.Əliyevin Azərbaycan rəhbərliyinə qayıdışı ilə əsas qayəsini müstəqillik,azərbaycançılıq,dövlətçilik,respublikaçiliq, ədalət,demokratiya,hüquqi

dövlət üuruculuğu,milli tərəqqi,dünyəvilik və s.ümummilli,ümumibəşəri dəyərlər

təşkil edən yeni ideologiyanın əsaı qoyuldu.

        1995-ci il iyunun 12-də Milli Məclisinin qərarına əsasında Azərbaycan respublikasının Konstitusiyasını hazırlamaq üçün Prezident H,Əliyevin rəhbərliyi ilə 33 nəfərdən ibarət Konstitusiya Komissiyası təşkil edildi.

H,Əliyevin rəhbərliyi altında respublikanın görkəmli hakimiyyət, hüquqşün-

asları, qanunverici,icra və məhkəmə nümayəndələri cəlb olunmuş bu komissiya

Azərbaycan xalqının milli xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla,qabaqcıl demokratik

ölkələrin təcrübəsi əsasında “Azərbaycan Respublikası Konstitusiyası” layihəsini

hazıladı. Layihə 1995-ci il oktyabr ayının 15-də ümumxalq müzakirəsi üçün dərc edildi.”AzərbaycanRespublikasının Konstitusiyası” 1995-ci ilin noyabrın 12-də

referendumda qəbul olundu.Referendumda 4 mln.a yaxın seçici korpusunun 86%

iştirak etdi.  Onların 94,8 %-i Konstitusya layihəsini bəyəndiyini bildirdi.

          Azərbaycan Respublikasının dövlət quruculuğunun hüquqi qanuni əsasları

qoyuldu. Konstitusiya bəyan etdi:Azərbaycan xalqının və dövlətinin ən mühüm

məqsədləri Azərbayca dövlətinin müstəüilliyini,suverəliyini və ərazi bütövlüyünü

qorumaq,Konstitutisiya çərçivəsində demokratik quruluşa təminat vermək,vətən-

daş cəmiyyətinin bərqərar edilməsinə nail olmaq,xalüın iradəsini ifadəsi kimi

qanunların  aliliyini təmin edən hüquqi,dünyəvi dövlət qurmaq, ədalətli iqtisadi

və sosial qaydalara üyğun oiaraq bütün dünya xalqları ilə dostluq,sülh və əmin-amanlıq şəraitində yaşamaq və bu məqsədlə qarşılıqlı fəaliyyət göstərməkdir.

       Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının maddələrini ücdə bir hissəsi(158

maddədən 48-i) insan hüquqlarına və onların təminatına həsr edilmişdir.

        Hakimiyyət bölgüsü kosepsiyasına üyğun olaraq Konstitusiya təsbit etdi ki ,

Icra hakimiyyəti Azərbaycan  Respublikası Prezidentinə mənsubdur;qanunverici hakimiyyətiAzərbaycan Respublikasının Milli Məclisi,məhkəmə hakimiyyətini

isə müstəqil məhkəmələr həyata keçirirlər.Azərbaycan Respublikası Prezidentinin

təsisatınım ikili hüquqi təbiəti vardır:Ali icra hakimiyyətinin ona mənsub olması

ilə yanaşı ,o,birinci növbədə, Azərbaycan dövlətinin başçısıdır,Azərbaycan xalqını

bütövlükdə təmsil edir və xalüın vahidliyin təmsil edir.

       Konstitusiya məhkəmələrin müstəqilliyini təmin edən əsas prinsiplər müəyyən

edilmişdi:Hakimlər müstəqildir,onlar yalnız Konstitusiyaya və qanunlara tabedirlər,

səlahiyyətləri müddətində dəyiçilməzdir.

       Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası ölkədə demokratik dövlət və iqtisadiyyat, vətəndaş cəmiyyəti quruculuğuna hüquqi əsas yaratdı.

        Konctitusiyanı daha da demokratikləşdirmək üçün Prezident H.Əliyevin

təşəbbüsü ilə 2002-ci il avqustun 24-də referendum yolu ilə Konstitusiyada

39 mühüm dəyişiklik edildi.

.

        1995 və 2000-ci illərdə çoxpartiyalılıq əsaında demokratik parlament seçkilə-

rinin keçirilməsi, Konstitusiya Məhkəsinin fəaliyyətə başlaması ,ölüm cəzasının

ləğv olunması,”Bələdiyyə seçkiləri haqqında qanun”un  qəbulu və əməli surətdə həyata keçirilməsi Məhz Heydar Əliyevin adı ilə bağlıdır.      

Heydar Əliyevin “İnsan və vətədaş hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi”

haqqında 1998-ci il 22 fevral tarixli fərmanı Azərbaycan Respulikasının dünyaya və Avropaya inteqrasiyası prosesinin sürətləndirilməsinə geniş imkanlar açmış,

insan hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsini dövlət siyasəti səviyyəsinə qaldır-

mış,1995-ci ildə əfvetmə təsisatı bərpa edilmişdir.Azərbaycan 1996-cı ilin iyunun-

da Avropa Şurasına “xüsusi qonaq” statusu almış, 2001-ci il yanvarın 25-də isə

ona tam hüquqlu üzv olmuşdur.

        Heydar Əliyev hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra orduda ciddi islahatlar aparıldı.

Səfərbərliyin,döyüş hazırlığının,qoşun hissələri və şəxsi heyətin təlim tərbiyəsini

təkmilləşməsinə istiqamətlədirilmiş tədbirlər müəyyən edildi.1993 – cü il noyabr- dekabr aylarında 16,7min döyüşçüsü olan 40 ehtiyat taboru təşkil edildi, 1994-cü

ilin sonunda orduda 54.000 nəfər zabit və əsgər var idi.

           Prezident H. Əliyevin fərmanı ilə 1993-cü il 1 noyabrında Dövlə Müdafiə

Şurası yaradıldı və 23 noyabrda “Müdafiə haqqında” qanun qəbul edildi. 1994-cü

Il yanvarın 5-də Azərbaycan ordusu uğurlu əməliyyatlar nəticəsində Füzuli rayon-

un strateji əhəmiyyətli Horadiz qəsəbəsini və 22 kəndi, Cəbrayıl və Kəlbəcər ray-

onların bir hissəsininin düşməndən azad olunmasına nail olundu.BU DÖYÜŞLƏRDƏ Ermənistanın işğalçı ordusu4000 əsgər və szabiti,50 zirehli texnikası ,15 artileriya qurğusu məhv edildi.Milli ordunun formalaşdırılması ,

bütün siyasi və diplomatik vasitələrin işə salınması nəticəsində 1994-cü ilin mayın

12-də Ermənistan –Azərbaycan müharibəsində atəşkəs əldə olundu.Ölkədə hakimiyyət  boşluğu aradan qaldırıldı, siyasi sabitlik yarandı.

         Prezident Heydar Əliyev dövlətin xarici siyasətinə müstəsna əhəmiyyət verirdi.H.Əliyev dövlətin xarici siyasətini xalqın maraqlarını,dünyada baş verən ciddi dəyişiklikləri ,beynəlxalq sistemin sürətlə qloballaşması ilə əlaqədar nəzərə

almaqla qurdu.H.Əliyev 68 ölkənin dövlət və hökümət başçıları ilə görüşlər keçirdi.

Azərbaycanın üzv olduğu beynəlxalq təşkilatların iclaslarında,zirvə toplantılarında

Iştirak edərək Azərbaycanın milli maraqlarını göz bəbyi kimi qorudu.

         1993-cü ilin sentyabrın 24-də Azərbaycan Respublikası  MDB-yə daxil oldu.

Azəbaycan 1993-cü  ilin 20 dekabrında Paris Xartiyasına,1994-cü ilin mayın 14-də

NATO-nun “Sülh naminə tərəfdaşlıq “ proqramına qoşuldu.1997-ci ilin sentyabrın-

da Azərbaycan,Gürcüstan,Ukrayna və Moldova respublikaları QUAM təşkilatını yaratdıdılar.

         Prezident H.Əliyev Ermənistan_-Azərbaycan münaqişəsinin qan tökmədən ,

qırğın və dağıtılara yol vermədən dinc vasitələrlə həll etmək xəttini götürdü.Onun

siyasi və müdrik iradəsi sayəsində ATƏT-in Lissabon sammitində (1996 dekabr)

Azərbaycanın mövqeyini dünyanın 53 dövləti tərəfindən ərazi btövlüyü tanındı.

          Prezident Heydar Əliyevin xarici siyasətinin sülh,beynəlxalq hüquq normalarına, sərhədlərinin bütövlüyünə hörmət və qarşılıqlı faydalı əmədaşlıq prinsipləri təşkil edir və bu gün də Azərbaycan dövlətinin xarici siyasətinin əsas

prinsipləri bunlardır.

          Heydar əliyev azəbaycanın təbii ehtiyatlaından və əlverişli coğrafi-strateji

mövqeyindən ölkənin milli mənafeyinə uyğun olan iri miqyaslı iqtisadi sazişlərin

işlənilib hazılanması və həyata keçirilməsində çox gərgin fəaliyyət göstərirdi.

1994-cü il 20 sentyabrında “Əsrin müqaviləsi” Bakıda bağlandı. Bundan sonra

Xəzərin karbohirogen ehtiyatlarının  işlənməsi ilə əlaqədar yeni-yeni zaşişlərin imzalanması belə müqavlələrin sayını 21-ə,iştirak edən dövlətlərin və iri şirkətlərin

sayının isə müvafiq surətdə 15 və 33-ə çatdırılmasına imkan verdi ki, bu yaxınlarda Azərbaycana qoyulacaq xarici sərmayılırin 60 mld.ABŞ dolları olacağını nəzərdə tuturdu.Bu müqavilələr  çox mühüm siyasi məna kəsb edir və Azərbaycanın bey-

nəlxalqaləmdə rolunu gücləndirən amilə çevrilir. 

        Heydar Əliyevin təşəbbüsü ilə tarixi Böyük İpək Yolunun bərpasına həsr edilmiş konfrans 1998-ci ilin sentyabrında Bakıda keçirilmiş və bu konfransda 32 ölkənin və 14 beynəlxalq təşkilatın nümayəndələri iştirak etmişdir.

         H.Əliyev dahi siyasi və dövlət xadimi olmaqla yanaşı ,həm də tarix,fəlsəfə,

hüquq,ədəbiyyat və incəsənətin gözəl bilicisi,elmin və mədəniyyətin hamisi idi.

Onun biavasitə təşəbbüsü və iştirakı ilə neçə- neçə ədəbiyyat ,incəsənət və elm

xadimlərinin yubileyiləri keçirilmiş,onların yaradıcılğı yüksək dövlət mükafatları

və fəxri adlarla qiymətləndirmiş, abidələri ucaldılmışdır.Azərbaycan mədəniyyəti-

nin inkişafında böyük xidmətləri olanqocaman sənətkarlara,istedadlı gənc şair və yazıçılara,müxtəlif yaradıcılıq sahəsində ümidverici gənclərə fərdi təqaüdlər təyin

edilməsi də mədəniyyətimizin inkişafına Heydar Əliyevin böyük qayğısının bariz

 nümunələrindəndir.

         Azərbaycanda latın əifbasına keçirilməli,dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmil-

ləşdirilməsi , Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günün təsis edilməsi haqqın-

da 2001-ci ildə izaladığı fərmanlar, milli –mənəvi dəyərlərin qorunub saxlanması

çağırışı ilə Azərbaycan xalqına müraciətləri,türk xalqları və dövlətləri arasında əlifba və dil birliyində təmin edilməsi və digər sahələrdə coşqun fəaliyyəti Heydar

Əliyevə misilsiz şöhrət  gətirmişdir.

           Zəngin,hərtərəfli və dərin tarixi biliyə malik olan Heydar Əliyev doğma tarixin doğru-düzgün araşdırılmasna,öyrədilməsinə və təbliğ olunmasına böyük

qayğı göstərmiş metodoloji göstərişləri və apardığı çox dəyərli ümumiləşdirmə-

ləri ilə TARİX  ELMİNİN İNKİŞAFINA güclü təkan vermişdir.

          Heydar Əliyevin qurduğu müasir AZƏRBAYCAN   RESPUBLİKASI

Indi möhkəm əllərdədir.Onun layiqli davamçısı Azərbaycan Respublikasının

Prezidenti İLHAM  ƏLİYEVİN başçılığı ilə Vətənimiz Azərbaycan inamla

irəliləyir.Müasir Azərbaycan indi güclü,dinamik  inkişaf edən,modern ,dünya

iqtisadiyyatına inteqrasiya olunan qüdrətli  dövlətdir.

         

                     Hacıqabul     rayonu

               UDULU kənd tam orta məktəbinin tarix müəllimi ZAKİR  ƏLİYEV